EXH: Le travail, la lutte et les passions + Jules Adler, Peindre sous la IIIe République (Roubaix)

Le travail, la lutte et les passions
Bronzes belges du tournant du XXe siècle
Donation Philippe et Françoise Mongin
+
Jules Adler, Peindre sous la IIIe République
Roubaix La Piscine (23, rue de l’Espérance, 59100 Roubaix)
29 juin — 22 septembre 2019

Le travail, la lutte et les passions: Bronzes belges du tournant du XXe siècle
Donation Philippe et Françoise Mongin

Acquis de longue date à la cause de la sculpture des XIXe et XXe siècles, le musée de Roubaix a accepté avec enthousiasme la proposition d’un couple de collectionneurs parisiens de lui faire don, sous réserve d’usufruit, d’un très bel et rare ensemble de bronzes décoratifs belges. Présentée pour la première fois au public, cette collection comprend cinq bronzes de l’emblématique Constantin Meunier (1831-1905), sept bronzes du baroque moderne Jef Lambeaux (1852-1908) et un bronze de Joseph Witterwulghe (1883-1967). Jef Lambeaux et Constantin Meunier constituent deux signatures fortes particulièrement bienvenues dans les collections roubaisiennes où elles contribuent à affirmer le lien fort qui unit l’histoire du musée à la «belgitude» de Roubaix. La proximité géographique et les besoins considérables de main d’œuvre d’une industrie textile (lainière notamment) en pleine explosion ont alimenté au XIXe et au début du XXe siècles une très importante immigration flamande dans toute la métropole lilloise, et notamment dans les villes de Roubaix et Tourcoing.

Ces œuvres prennent un sens particulier à proximité de la nouvelle galerie de sculptures, où sont abordés, entre autres, la question de la sculpture décorative dans les intérieurs privés, la notion d’édition et de multiple, ou encore le thème des monuments au travail et aux travailleurs, autour des recherches de Dalou et Rodin, de Meunier et de Bouchard. Leur présentation en cohérence avec la rétrospective Jules Adler qui se tient au même moment permet d’enrichir une saison consacrée aux images engagées du monde des humbles et des laborieux dans l’art moderne.

Cette exposition-dossier est également l’expression de la reconnaissance de La Piscine envers M. et Mme Mongin pour leur généreuse attention en faveur du patrimoine sculpté conservé à La Piscine.

Commissariat Alice Massé

Jules Adler, Peindre sous la IIIe République

Peintre franc-comtois né à Luxeuil-les-Bains, Jules Adler (1865-1952) s’inscrit dans le courant des artistes naturalistes qui ont incarné, à la fin du XIXe siècle, une voie alternative entre les avant-gardes impressionnistes et un art plus officiel qu’on dit académique. À l’origine d’une peinture d’histoire inscrite singulièrement dans son temps, Adler est aujourd’hui un peintre largement oublié malgré une longue et véritable carrière institutionnelle.

La rétrospective présentée à Dole et Évian avant Roubaix et Paris, avec le soutien de l’association des Amis de Jules Adler, fait suite au colloque organisé par le musée de Dole en partenariat avec le Centre Georges-Chevrier (Dijon, UMR 7366, université de Bourgogne / CNRS) en janvier 2016. Elle est l’occasion de réécrire et de découvrir l’œuvre complexe de ce peintre, pris entre modernité et académisme, de mieux comprendre ses hésitations formelles et iconographiques, son inscription dans le contexte historique, socio-culturel et politique de la Troisième République.

Au musée de Roubaix, l’œuvre d’Adler trouve un écho particulier dans la production de Rémy Cogghe (1854-1935), éminent représentant d’un naturalisme décliné sur le mode flamand et anecdotique. Il entre par ailleurs en résonnance avec la section consacrée, dans la nouvelle galerie de sculptures, à la représentation des travailleurs et au rêve, poursuivi par maints sculpteurs à la fin du XIXe et au début du XXe siècle d’un monument à la gloire du travail et des travailleurs, de Rodin à Meunier en passant par Dalou et Bouchard. Plus largement Roubaix, ville industrielle et industrieuse qui dut sa prospérité au labeur textile, s’est imposée comme une étape évidente pour l’exposition. Jules Adler est présent dans les collections du musée avec un dessin au fusain et pastel de garçon assis offert par Julia Izart en 1938 et deux paysages industriels exécutés à Charleroi en 1901 donnés récemment par Vincent Foucart. Ces trois œuvres permettent de rappeler combien Jules Adler a constitué une personnalité importante pour la scène artistique locale du début du XXe siècle, bien représentée dans les expositions de la galerie Dujardin qu’animèrent de 1905 à 1939 Eugène et Rose Dujardin. Défendant une programmation post-impressioniste assez prudente, alignée sur le modèle des salons parisiens et locaux de l’entre-deux-guerres, la galerie Dujardin consacre en effet dans les années 1920 plusieurs accrochages aux membres du « Groupe des Dix » qui réunit, outre Adler, les peintres Charreton, Bergès, Désiré-Lucas, Montezin, Marie Réol, Grosjean, Jourdan, Quost et Willaume. La référence rassurante à l’Impressionnisme contribue à susciter un véritable marché dans la région du Nord pour ces artistes dont bon nombre bénéficièrent d’expositions personnelles dans la galerie installée 14 boulevard de Paris à proximité du parc de Barbieux. Ce fut le cas pour le « Maître Jules Adler » du 1er au 15 avril 1925.

Rassemblant une cinquantaine de peintures et dessins provenant de collections publiques et privées, et notamment quelques formats monumentaux entrés dans l’imaginaire collectif (ainsi de La Grève au Creusot), l’exposition permettra de mettre en avant la diversité thématique et typologique de la production d’Adler, la dimension sociale et humaine de son art et l’engagement du peintre en faveur des figures du peuple – mineur, petite main ou simple chemineau. Aux côtés des motifs de prédilection, de celui qui fut qualifié de « peintre des humbles », puisés dans le monde de la rue et plus largement de la ville et des villages, seront évoquées des commandes spécifiques comme le décor des Thermes de Luxeuil-les-Bains.

Commissariat général Alice Massé
Commissariat scientifique Amélie Lavin (directrice du musée des Beaux-Arts de Dole), Vincent Chambarlhac (maître de conférences en histoire contemporaine, Université de Bourgogne France- Comté), Bertrand Tillier (professeur en histoire contemporaine, Université Paris 1 Panthéon- Sorbonne)
Monographie Jules Adler (1865-1952). Peindre sous la Troisième République, publiée à l’occasion de l’exposition aux éditions Silvana Editoriale

Cette exposition est reconnue d’intérêt national par le ministère de la Culture / Direction générale des patrimoines / Service des musées de France. Elle a bénéficié à ce titre d’un soutien financier exceptionnel de l’État.

GRANT: “Een huis voor de natie in het buitenland. Belgische diplomatieke vertegenwoordiging, architectuur, interieur en kunstrepresentatie 1830-1939.” (KU Leuven)

Doctoraatsbursaal (100%) PhD project 'Een huis voor de natie in het buitenland. Belgische diplomatieke vertegenwoordiging, architectuur, interieur en kunstrepresentatie 1830-1939'

KU Leuven

deadline: 12 augustus 2019

Het Departement Architectuur is verantwoordelijk voor het onderzoek rond architectuur, interieurarchitectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening dat verricht wordt in de Faculteit Ingenieurswetenschappen (campus Leuven) en in de Faculteit Architectuur (campus Brussel en Gent). Het departement fungeert als internationaal expertisecentrum in deze domeinen en telt een zestigtal internationale doctorandi. URL: www.architectuur.kuleuven.be De Faculteit Architectuur groepeert de academische architectuuropleidingen (interieurarchitectuur, architectuur, stedenbouw en ruimtelijke planning) van de campussen Sint-Lucas Brussel/Gent. De faculteit is verantwoordelijk voor de onderwijsgebonden materies. URL: www.arch.kuleuven.be Dit project sluit aan bij twee onderzoeksgroepen die actief zijn binnen het departement architectuur: Perspectives on Architecture from the Distant Past (PADP) en Architecture, Interiority and Inhabitation (A2I). PADP legt zich toe op de studie van de architectuur van voor 1945. Het beschouwt de geschiedenis van de architectuur als een lange-termijnbeweging binnen een steeds veranderende culturele, socio-politieke en religieuze context. In de onderzoeken die binnen de PADP groep worden gevoerd, wordt het gebouw benaderd als een agent in cross-culturele uitwisselingen voorafgaand aan de globalisering. Meer informatie over PADP en de leden is terug te vinden op: https://architectuur.kuleuven.be/departementarchitectuur/english/research/onderzoeksgroepen/perspectives-on-architecture-from-the-distant-past De onderzoeksgroep Architecture, Interiority, Inhabitation (A2I) – onderzoekt de interactie tussen architectuur als discipline, gebouwde ruimtes als constructies en de ervaring van gebruikers van deze ruimtes. De groep bestudeert (interieur)architectuur als praktijkveld en als veld van historische en theoretische reflectie. Vertrekpunt is een fundamentele interesse in publieke, collectieve en private ruimtes, in de objecten die deze bevolken en in de manier waarop zowel (interieur)architecten als gebruikers bijdragen tot hun culturele, sociale of politieke betekenis. Begrippen als moderniteit, interioriteit, macht, gender en kolonialisme vormen theoretische leidraden bij het onderzoek. Meer informatie over A2I is terug te vinden op: www.a2i-kuleuven.be
Website van de eenheid

Project
Dit onderzoeksproject stelt de vraag naar welke rol architectuur, interieurinrichting en kunst speelden in de creatie, werking en uitbreiding van de Belgische diplomatie sinds haar ontstaan tot aan het uitbreken van de Twee Wereldoorlog. Het neemt het ambassadegebouw (kanselarij en residentie) als studieobject. Deze architecturale typologie ontwikkelde zich gestaag in de negentiende eeuw samen met de ontwikkeling van het openbaar bestuur. De vraag stelt zich dus of culturele representatie reeds op deze prille diplomatieke agenda prijkte en of de Belgische gezanten zich actief beriepen op architectuur, interieurinrichting en kunst als bemiddeling tijdens hun zending. Deze centrale onderzoeksvraag vertrekt vanuit twee bevindingen die belangrijk zijn voor de negentiende eeuw: het ontstaan van de moderne ambassade-post en de queeste naar een sterke nationale identiteit.

De creatie van diplomatieke posten zoals we die vandaag kennen, als permanente representatie van een staat in het buitenland, ontwikkelde zich vanaf de negentiende eeuw. In deze periode werd het uitstippelen van een buitenlands beleid belangrijker als gevolg van zowel de creatie van nieuwe natie-staten, als een groeiende geo-politieke agenda. Bovendien leidden bestuurlijke ontwikkelingen tot een toenemende bureaucratisering en dito professionele administratie. Deze evoluties hadden ook gevolgen voor de werking van ambassades. Het tijdelijke, reizende karakter van de gezantschappen voldeed niet langer. Het creëren van vaste posten, het huren, aankopen of zelfs bouwen van ambassades diende het economische en politieke beleid in het buitenland te ondersteunen. Overheden kregen geleidelijk aan aandacht voor het ambassadegebouw. Hoewel in de eerste decennia van de negentiende eeuw de meeste diplomaten (van adelstand) nog zelf instonden voor hun huisvesting, kocht Groot-Brittannië reeds in 1814 een hôtel particulier aan in Parijs en stichtte zodoende de eerste ambassade in de hedendaagse betekenis van het woord. Het Britse voorbeeld werd snel gevolgd door o.a. Pruisen, Rusland, Frankrijk etc. Ca. 1860 maakten vastgoedoperaties deel uit van de buitenlandse politieke representatie en ontwikkelde zich het drievoudige programma van het ambassadegebouw als huisvesting, administratie en representatie.

De bestaande literatuur over de Belgische ambassadearchitectuur beperkt zich tot de periode na 1945 en tot de gebouwen die vandaag als residentie of kanselarij in gebruik zijn. Er is nog geen onderzoek gevoerd naar de creatie en herlokalisatie van de Belgische diplomatieke posten van 1830 tot 1939 en naar de gebouwen die toen gehuurd of gekocht werden. Het is evenmin duidelijk wanneer en waar de eerste ambassade in opdracht van de Belgische overheid werd gebouwd. Dit hiaat verdient onderzocht te worden, gelet de negentiende-eeuwse zoektocht naar nationale identiteit zowel de politieke als de culturele agenda in België domineerde. Onderzoek naar de architecturale ontwikkelingen in het negentiende-eeuwse Brussel toont aan dat kunst een belangrijke rol werd toegedicht in het promoten van nationale geschiedenis en cultuur en zodoende bijdroeg tot de creatie van een nationale identiteit van de jonge natiestaat. Nationale architecturale en stedenbouwkundige projecten dienden de “moderne” burgerlijke, ethische en culturele waarden uit te dragen. Beïnvloedden deze ambities van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, ook het relatief jonge en kleine Ministerie van Buitenlandse Zaken en diens gezanten?

De onderzoeksvragen behelzen:
De logistieke strategie:

• het in kaart brengen van de Belgische diplomatieke posten en de gebouwen die gehuurd, gekocht of zelfs gebouwd werden door de Belgische gezanten
• het situeren in tijd en ruimte van het huur- en aankoopbeleid van ambassadegebouwen door de Belgische regering

De representatieve strategie:

• het onderzoeken van de motieven die tot de keuze voor een bepaald gebouw hebben geleid
• het beschrijven hoe gebouwen werden ingericht / gedecoreerd / verbouwd
• kunnen we spreken van culturele diplomatie? 

Dit onderzoek zal in nauwe samenwerking gevoerd worden met het lopende doctoraatsproject “Designing Embassies for Middle Powers: The Architecture of Belgian and Dutch Diplomacy in a Globalizing World” (KU Leuven, Architectuur, 2017-2021, drs. Bram De Maeyer).

Gedurende het eerste jaar van dit tweejarig project zal de onderzoeker archieven lokaliseren en verkennen en potentiële casestudies identificeren. Op basis van dit vooronderzoek zal de onderzoeker i.sm. de promotoren een goed uitgewerkt en gemotiveerd project uitschrijven om de vervolgfinanciering (KU Leuven C1, F.W.O., …) die nodig is voor het vervolledigen van het doctoraat te verkrijgen.

Profiel
We zoeken een enthousiaste, creatieve en communicatievaardige onderzoeker (m/v) met een masterdiploma of equivalent in het vakgebied van de architectuur, interieurarchitectuur, ingenieurswetenschappen-architectuur, kunstwetenschappen, geschiedenis, politieke wetenschappen of equivalent.
De kandidaat dient een sterke interesse te hebben in het voeren van wetenschappelijk onderzoek in de domeinen van de architectuurgeschiedenis, geschiedenis van de interieurarchitectuur, kunstgeschiedenis en politieke geschiedenis.

De kandidaat wordt verwacht

• een duidelijke interesse in en kennis van het onderzoeksthema te hebben, op basis van onderwijs, werk- of onderzoekservaring;
• in staat te zijn om zowel zelfstandig als in een multidisciplinair team te werken;
• een zeer goede actieve kennis van het Nederlands en het Frans, een goede kennis van het Engels en excellente communicatievaardigheden te hebben, zowel mondeling als schriftelijk;
• een proactieve ingesteldheid en onderzoeksintegriteit
• ondersteuning te bieden binnen het onderwijs in de opleidingsonderdelen ‘Architectuur in Context A’ en ‘Interieur in Context A’;
• i.s.m. de promotoren een doctoraatsproject te ontwikkelen en uit te schrijven met oog op het verkrijgen van vervolg-financiering voor voorliggend project.
• wetenschappelijke publicaties te schrijven en onderzoeksresultaten te presenteren op internationale conferenties en in internationale tijdschriften.
• vertrouwd te zijn met archiefonderzoek, inclusief het lokaliseren en ontsluiten van archieven in zeer diverse collecties en contexten (zowel publiek als privaat)
• nationaal en internationaal mobiel te zijn

Aanbod
Wij bieden een voltijdse (100%) tewerkstelling voor 1 jaar (éénmalig verlengbaar met 1 jaar) als onderzoeker in een creatieve werkomgeving, een dynamisch team en met uitdagende opdrachten.
Als vorser voer je onderzoek uit dat moet leiden tot een doctoraat in de architectuur, onder leiding van prof. Anne-Françoise Morel en prof. Fredie Floré.
Een doctoraat in de Architectuur, indien het doctoraat succesvol beëindigd wordt.

Interesse?
Meer informatie is te verkrijgen bij prof. dr. Anne-Francoise Morel, tel.: +32 9 398 63 43, mail: annefrancoise.morel@kuleuven.be of prof. dr. Fredie Floré, tel.: +32 9 398 63 42, mail: fredie.flore@kuleuven.be.
Solliciteren voor deze vacature kan tot en met 12/08/2019 via onze online sollicitatietoepassing

KU Leuven wil een omgeving creëren waarin alle talenten maximaal tot ontplooiing kunnen komen, ongeacht gender, leeftijd, culturele herkomst, nationaliteit of functiebeperking. Hebt u vragen in verband met toegankelijkheid of ondersteuningsmogelijkheden, dan kan u ons contacteren via diversiteit.HR@kuleuven.be.

GRANT: The atelier Glasschilderkunst F. Nicolas en zonen in Roermond (NL) (1855-1968) (Maastricht)

The atelier Glasschilderkunst F. Nicolas en zonen in Roermond (NL) (1855-1968) and the revival of stained-glass production in Western Europe in the 19th and 20th century
PhD position in transnational business history
Application deadline: 26 August 2019
Starting date: 1 December 2019 – mid-January 2020 (or as soon as possible thereafter)
Maastricht University

In cooperation with the Centre for the Social History of Limburg (SHCL) and the Centre for the Regional History of Limburg (RHCL), the Department of History in the Faculty of Arts and Social Sciences offers two PhD positions in transnational business history. Transnational business history should be understood in a broad sense, including social, economic, political, cultural and environmental aspects. The empirical emphasis of the projects is on two companies based in the Dutch province of Limburg, which – each in their own way – had a broad transnational outlook.*

(*The board of XIX would like to inform its members on one of these two PhD positions because of its relevance to nineteenth-century art - the other position being "Mining at the border: the transnational space of the Domaniale Mijn in the 19th and 20th century") 

The atelier Glasschilderkunst F. Nicolas en zonen in Roermond (NL) (1855-1968) and the revival of stained-glass production in Western Europe in the 19th and 20th century (1 fte)

This project NV Glasschilderkunst F. Nicolas en zonen, sedert 1940 Max Weiss, focalizes on a company based in Roermond, producing stained-glass that found its way to churches and public and private buildings in the Netherlands, Belgium and other countries. The archives of the company have recently been catalogued and partly digitized.

The focus and approach of the project will be determined – within the parameters sketched above – by the candidate and the supervision team in the first months after the appointment. Comparative perspectives, for example with other companies or environments, are strongly encouraged. The academic background and interests of the PhD candidate will play a major role in this.

The researcher will be based at Maastricht University, the Faculty of Arts and Social Sciences and undertake a 6-month secondment at the Sociaal Historisch Centrum voor Limburg (Centre for the Social History of Limburg) SHCL, the Netherlands and/or the Regionaal Historisch Centrum voor Limburg (Centre for the Regional History of Limburg), the Netherlands.
Candidates are expected to possess

• A (research) master’s degree in history or a related field;
• Excellent (passive) knowledge of Dutch;
• Outstanding writing skills;
• Ability to work both independently and as part of a team 

Supervision team: Supervisor: Nico Randeraad, Associate Professor, Interim Director Social History Centre for Limburg, Faculty of Arts and Social Sciences, Maastricht University
Co-supervisor: Ad Knotter, Endowed chair, Faculty of Arts and Social Sciences, Maastricht University
External supervisor: Joep Leerssen, chair of Modern European Literature, Faculty of Humanities, University of Amsterdam



More information on this PhD position can be found here. For more information on the LIMES PhD Program, co-funded by the European Union, see the program website. Any inquiries about the position or the project may be addressed to the supervisor (n.randeraad@maastrichtuniversity.nl).